cormacburke.me.ke

2.         Persona humana non poterit esse responsabilis pro actionibus suis, nisi hae liberae fuissent. "Vera libertas eximium est divina imaginis in homine signum... Dignitas igitur hominis requirit ut secundum consciam et liberam electionem agat, personaliter scilicet ab intra motus et inductus, et non sub caeco impulsu interno vel sub mera externa coactione" (Gaudium et Spes, n. 17). Cum de electione status vitae agatur, Ecclesia particulari modo tenet libertatem personalem servandam esse: "Christifideles omnes iure gaudent ut a quacumque coactione sint immunes in statu vitae eligendo" (c. 219; cfr. Gaudium et Spes, n. 26). Speciatim quoad matrimonium, lex ecclesiastica exigit libertatem consensus in utraque parte, ut ad validas nuptias contrahendas accedere possint. "Invalidum est matrimonium initum ob vim vel metum gravem ab extrinseco, etiam haud consulto incussum, a quo ut quis se liberet, eligere cogatur matrimonium" (c. 1103).

3.         Haec dispositio in ipso iure naturali innititur. "Inquantum impedimentum vis et metus fundamentum suum habet in iure naturali, extra quodpiam dubium est eo adstringi omnes homines, baptizatos et non baptizatos, catholicos et acatholicos... Nullus enim homo effugere potest dictamina iuris naturae, sed omnes eo tenentur" (c. Wynen, d. 31 octobris 1940: RRD, vol. 32, p. 747). Ipsa vero natura postulat ut qui matrimonium contrahunt, sese irrevocabili foedere mutue tradentes ac accipientes, personali libertate electionis gaudeant. "Irritante hac lege ius tutatur matrimonii libertatem adversus iniuriam gravem, quam is patitur qui gravi isto metu compulsus, aliud medium effugiendi non habet nisi praestare consensum in matrimonium sibi odiosum" (c. Jullien, d. 9 iulii 1932: vol. 24, p. 289).

4.         "Metus est respectu mali futuri quod repugnat voluntati" (S. Th., I-II, q. 6, art. 6). Quando malum consistit in timore offensae, contristationis vel indignationis genitorum, habetur metus reverentialis. Per se "id genus metus iuxta communem doctrinam et constantem iurisprudentiam tribunalium ecclesiasticorum natura sua est levis; habetur vero gravis si qualificatus, seu stipatus adiunctis, quae suadeant indignationem superioris in casu esse malum grave. Hoc obtinet si filius, ex instantibus parentum repetitis ac fastidiosis precibus, iurgiisve continuis, quae locum vix reliquunt libertati, quaeque durum est tolerare, timet parentum diuturnam fore indignationem" (c. Masala, d. 14 martii 1989: vol. 81, p. 212). Potest certe fieri gravis quoties parentes veram coactionem per minas exercent in nubendum: quae "minae non necessario graves in ordine absoluto esse debent, sed proportionatae capacitati resistentiae personae in quam inferuntur: maiores in metu absoluto gravi, minores in metu reverentiali, in quo etiam preces continuae et pressantes sufficiunt" (c. Palazzini, d. 18 octobris 1972: vol. 64, p. 564).

5.         Metus qui irritat matrimonium qualificatus oportet sit sequentibus conditionibus:

            a) ut sit gravis; malum quod nupturienti imminet potest grave esse pro omnibus hominibus, v. gr. mors (absolute gravis), vel saltem pro persona illa, eius attenta conditione (relative gravis). Cum de metu reverentiali agitur, gravis aestimatur parentum aliorumque superiorum indignatio, quae et gravis et diuturna futura sit;

            b) ut procedat ab extrinseco, scilicet ab alia persona, non vero a contrahente ipso sibimet incussus;

            c) ut sit indeclinabilis, nempe, a quo nupturiens aestimat se liberare non posse nisi contractis nuptiis.

            Gravitas metus non modo obiective dimetienda est ex comminato malo, sed etiam subiective, ex influxu nempe in voluntatem metuentis. Unde iudex perspecta habere debet rerum et personarum adiuncta, ac praesertim minarum naturam, et qualitatem metum inferentis et metum passi, necnon mutuam utriusque relationem.