2. - Homo "est (animal) naturaliter coniugale. Et sic coniugium, sive matrimonium, est naturale" (Suppl., q. 41, art. 1). "Matrimonium, uti ab Ecclesia propositum, correspondet naturali comprehensioni quam homo habet de illa unione - exclusiva quidem, necnon permanenti ac fecunda - cum membro alterius sexus, quam ob humanum coniugalem instinctum ipse naturaliter appetit" (Sent. d. 12 decembris 1991, coram infrascripto: RR Dec., v. 83, p. 747; cf. idem. d. 19 aprilis 1988: v. 80, p. 251, n. 2; d. 5 decembris 1989: v. 81, p. 744, n. 3).
3. - Procreativus aspectus matrimonii - possibilitas nempe generandi proprios filios - particulari quidem modo correspondet aspirationibus naturae humanae: cum desiderio singularis personae relinquendi posteritatem, sicut quandam suiipsius perpetuationem, tum communi participatoque desiderio amantium perpetuandi ipsorum amorem. Coniugalis vero relatio mirabili modo demonstrata remanet in filio coniugum, qui quidem constituit incarnatam eorum unionis repraesentationem.
Uti in alia parte demonstrare conati sumus ("La Vérité de l'Amour Matrimonial et la Contraception": Angelicum, LXXI, a. 1994, pp. 259-273), procreativa orientatio carnalis copulae in matrimonio posteram rationem praebet cur haecce copula actus coniugalis vocari possit, singularissima quidem corporalis expressio unionis ac amoris inter sponsos. Simili modo, filius qui concipi potest ex hac physica ac transeunte unione inter coniuges, fit testificatio non tantum unica sed et permanens eorum amoris: fructus eius immo et quaedam incarnatio. Amor maritalis hunc fructum naturaliter quaerit; tales incarnationes ei necessariae sunt. Propterea desiderare prolem gignere ex persona erga quam quis amore maritali attrahitur, naturalis consequentia huiusmodi amoris est.
4. - Bonum prolis - procreativitas nempe vel "apertura-ad-vitam" - elementum essentiale coniugalis relationis est, nec potest a vero consensu matrimoniali excludi. Effectiva tamen procreatio non est proprietas matrimonii, sed unus ex eius finibus (can. 1055). Oportet vero hic notare quod defectus prolis nullo modo nuptias invalidat (cf. can. 1084 § 3), dummodo "intentio prolis" (Suppl. q. 49, art. 3) non fuisset a consensu exclusa. Equidem effectiva procreatio non est ius coniugale; ideoque non recte loqui licet de "iure ad prolem": "Il figlio non è qualcosa di dovuto, ma un dono. Il «dono più grande del matrimonio» è una persona umana. Il figlio non può essere considerato come oggetto di proprietà: a ciò condurrebbe il riconoscimento di un preteso «diritto al figlio»" (Catechismo della Chiesa Cattolica, n. 2378; cf. etiam Communicationes, IX, a. 1977, p. 375). In ultima analysi, filius semper est donum Dei; donum vero quod Deus aliquando non vult dare.
5. - Quamvis coniuges aliquando se sentiunt constrictos ad praegnationem evitandam (mediis quidem licitis), normale est quod hoc sibi sicut privatio appareat. Actitudo "ex radice" [on principle] procreationi adversa innaturalis est. Reiectio fructus naturalis amoris coniugalis per contraceptionem tendit ad minandam conscientiam ex parte coniugum de mysterio sexualitatis (etiamsi hoc saepe inconscienter accidit). Profundiorem sensum indolis unitivae eorum concursus physici amittentes, diminutionem obsequii mutui possunt experiri; sic perviventia amoris inter eos in periculum adducitur.
Proinde, media contraceptiva amorem matrimonialem in discrimen adducunt. Contraceptio vero spoliat copulam coniugalem (quae, iteramus, debet retinere, sed potest perdere, suam indolem singularissimae physicae expressionis illius amoris) sua praecisa singularitate: quae in illa participatione potentiae procreativae consistit (decis. coram infrascripto, d. 1 martii 1990: RR Dec., v. 82, pp. 178-182, nn. 8-18). Naturalis sexualis concursus in matrimonio verum donum suiipsius ac singularem alterius partis coniugalem acceptationem exprimit. Copula contraceptiva, utrumque negans, efficit ut coniuges in quadam consuetudine mendaci participent. Uti Summus Pontifex Ioannes Paulus II affirmat: "la contraccezione contraddice la verità dell'amore coniugale" (Insegnamenti di Giovanni Paolo II, VI, 2, a. 1983, p. 563).
6. - Aliqua naturalis adest perceptio quod filii in stabili unione nascantur oportet. Proinde, quando filiorum procreatio eminet inter "valores prioritarios" [priorities] qui in societate humana coluntur, facilius intelligitur indissolubilitas coniugii, ac ea altius aestimatur. E contra, cum (sicut in contemporanea societate occidentali tam saepe accidit) filios procreare parvi fit, vel ad summum uti "additio optionalis" [optional extra] consideratur (quae "realizationem" coniugum potest aliquando adiuvare, sed in aliis casibus e contra obstare), indissolubilitas quoque cadere incipit sub negativa appretiatione, vel eius valor in dubium revocatur.
7. - Naturale est velle filium progenerare ex persona quam quis cum amore maritali amat. E contra, qui se videt sub pressione nuptias contrahendi cum persona erga quam talem amorem non habet, potest fortes temptationes experiri ad prolem excludendam; eo vel magis quia filii - etiam inter reluctantes genitores - alium nexum constituunt, ac ipsi filii magis patiuntur si eorum parentes uniti non sunt.
8. - Considerata debilitate humanae naturae, accidere potest quod ii qui amore capiuntur prae-matrimonialibus intimis relationibus indulgeant, ex quibus mulier praegnans fiat. Talis irregularis eventus potest consequentias diversas necnon implicatas provocare. Inter partes, ob novum ac singularem nexum - filium nempe genitum - qui consuetudinem inter eas nunc insignit, facile oritur spontaneus sensus responsabilitatis; quae quidem unam partem magis premere potest si conscia sit se partem alteram in intimitates induxisse. Erga ipsum nasciturum, datur quoque sensus naturalis responsabilitatis ex parte utriusque, quamvis mulier in difficiliore situatione semper collocatur. Cum partes recogitant circa ea quae in hac nova situatione agere oportet, alia elementa - praeter personalia principia moralia - possunt incidere in earum decisionem: pressio a familiaribus, opinio publica, etc.
9. - Extra campum huiusmodi considerationum moralium alia notare possumus. Cum verus amor adest inter partes quae propositum matrimonium contrahendi habent, ipsa praegnatio "illegitima" vel "non-praestituta" non necessarie cadit pro eis, modo naturali, sub categoria alicuius rei omnino "non-desideratae". Partes vero possunt praegnationem plene accipere, immo cum laetitia, etsi haec aliquo remorsu verisimiliter temperata sit. Praegnatio saepe potest id efficere ut iam concordata celebratio nuptiarum anticipetur. Nuptiae contractae in his conditionibus bonum initium certe non habent; infaustum tamen exitum non necessarie secum ferunt.
10. - Ad abortum recurrere, sicut medium ad fructum naturalem amoris coniugalis evitandum, effectus longe nociviores provocat, quam usus contraceptivorum. Hoc est logicum, prae oculis habito discrimine inter actus de quibus in alterutro casu agitur: praeventionem, ex una parte, ne sexualis amor coniugalis generet normalem fructum suum; ex alia parte, occisionem illius fructus cum ab actu coniugali iam reapse productus fuisset. In utroque casu, adest interactio elementorum "contra-vitam" ac "contra-amorem"; cum tamen de abortu agatur, haec elementa operantur modo potentiore. Cum sponsi ex communi consilio patrant abortum filii quem gignerant, difficilius exinde fit quod amorosum obsequium inter eos supervivat. Si una tantum pars, contra voluntatem vel moralem conscientiam alterius, abortum urget, vix dubitare quis potest quod provocabit magnam amissionem reverentiae ex parte alterius: quae circumstantia, si matrimonium non impedit, crescens fons recriminationis postea fiet.
Cum declaratio nullitatis petitur ob exclusionem prolis, prae-matrimonialis procuratio abortus filii iam concepti petitionem roborare indubie potest.
11. - Quaestio exclusionis prolis "ad tempus" attente consideranda est. Si haec temporanea exclusio ex communi consilio inter partes fit, nuptias non invalidat, quia adest "intentio prolis" (cf. Suppl., q. 49, art. 3), etiamsi actualizatio intentionis in posterum tempus relinquitur. Tale consilium non semper prudens erit pro ulteriori firmitate necnon felicitate consortii coniugalis; hoc non obstante - praesupposito usu mediorum quae licita sunt - in compluribus casibus potest correspondere illi "paternitati responsabili" quae in recentiori doctrina magisterii exponitur. Ioannes Paulus II haud ita pridem scripsit quod procreatio "conscia" seu responsabilis exercetur a coniugibus qui "sese ostendunt vere ad vitam apertos, etiam ubi seriis de causis moralibusque praeceptis ipsi animum inducant ut ad certum vel ad incertum tempus alium filium non gignat" (Litt. Encyc. Evangelium Vitae, n. 97; cf. Catechismus Ecclesiae Catholicae, n. 2368).
E contra, si adsit unilateralis exclusio prolis ad indeterminatum tempus (quae quidem absoluta fieri potest si certae condiciones non adimpleantur), tunc consensus praestitus inadaequatus est. Talis exclusio inficit naturam coniugalis auto-donationis, ac violat ius alterius partis coniugem inveniendi qui apertus sit possibilitati prolem gignendi. Gravis enim iniuria inferretur personae, pollenti quidem capacitate prolem habendi ac eam desideranti, si sub tali invalido vinculo remanere deberet.
12. - Ut de exclusione iuridice constet, sequentia haberi debent: a) Simulationis confessio, facta tempore non suspecto, b) simulationis explicatio, desumpta ex causis tum simulandi tum contrahendi, debita ratione habita adiunctorum simulantis; c) simulationis confirmatio, proveniens ex circumstantiis antecedentibus, concomitantibus et subsequentibus, ac testibus fide dignis aut documentis fidem facientibus demonstrata (cf. c. Pinto, d. 9 aprilis 1973: RR Dec., v. 65, p. 361).