cormacburke.me.ke

            2. - In iure. - Incapacitas consensualis normam can. 1095, 2° ac 3° derivatur a quodam gravi defectu facultatum intellectualium vel volitivarum, qui impedit sufficientem scientiam circa essentialia iura et officia matrimonialia, ac/vel sufficientem libertatem in matrimonio eligendo. Naturali tendentia hominum erga matrimonium considerata, patet quod talis incapacitas anomaliam repraesentat quae oriri potest tantum ubi facultates consensuales aliquo extraordinario vitio afficiuntur (cf. decis. 18 iulii 1991, coram infrascripto, in una coram Vayne Castren.-South-Benden., n. 3 in Ius Canonicum, vol.33, p. 154).

            3. - In allocutionibus Rotae Romanae annis 1987 ac 1988 habitis, S.P. Ioannes Paulus II de incapacitate consensuali sub can. 1095 tractavit. Nullum discrimen inter n. 2 ac n. 3 canonis faciens, institit quod incapacitas provenire debet a gravi anomalia quae spirituales hominis facultates - sive intellectum sive voluntatem - afficiat. Verba Summi Pontificis nullum dubium relinquunt quod, praecisione facta a classificationibus technicis vel medicis, solummodo seria turbatio vel pathologia humanae «psyche» potest consensum invalidare. «Una vera incapacità è ipotizzabile solo in presenza di una seria forma di anomalia che, comunque si voglia definire, deve intaccare sostanzialmente la capacità di intendere e/o di volere del contraente» (AAS 79 [1987] 1457); «solo le forme più gravi di psicopatologia arrivano ad intaccare la libertà sostanziale della persona» (AAS 80 [1988] 1182).

            4. - Canon 1095, 2° , qui in casu praesenti interest, statuit: «Sunt incapaces matrimonii contrahendi: ... qui laborant gravi defectu discretionis iudicii circa iura et officia matrimonialia essentialia mutuo tradenda et acceptanda». Ad nullitatem matrimonii probandam iuxta hanc normam, duo praesertim stabilienda sunt: a) gravitas abnormis defectus discretionis; b) essentialitas coniugalium obligationum quarum appretiationem haec abnormis conditio impedivit.

            5. - Lex ecclesiastica indicat aetatem minimam quae praesumptionem de capacitate pro matrimonio inducit (cf. can.1083). Viri ac mulieres, post aetatem sedecim vel quattuordecim annorum respective, praesumuntur habere illam sufficientem capacitatem discernendi ac seligendi ea elementa quae pro valido consensu requiruntur. Sine dubio iuvenes in tam tenera aetate ad matrimonium evitandum urgeri debent, praecise quia nuptias inire decisionem tanti momenti constituit. Nihilosecius, lex recognoscit eorum ius ad matrimonium in illa aetate contrahendum; ac, nisi clara in contrarium probatio afferatur, praesumptio de minima capacitate pro valido consensui servanda est. Perspecta experientia, Ecclesia poterit aetatem requisitam pro validitate elevare; attamen, nisi hoc evenerit, illegitimum esset agere iuxta praesumptionem quod provectior aetas necessaria sit; sic 708 agens tum legem vigentem tum iura ecclesialia christifidelium violaret.

            6. - Propterea, ad probandum quod quis gravi ac invalidante discretionis iudicii defectu laborabat, minime sufficit demonstrare eum «immaturum» fuisse tempore nuptiarum. Aetate septemdecim vel undeviginti annorum, quilibet adolescens verosimilius prae se feret signa «immaturitatis», quae quidem suae aetati relativa ac propria erit. Praesumptio tamen legis est eum, ea aetate ac cum illa relativa immaturitate, discretionem ac capacitatem sufficientem pro matrimonio possedisse. Contrarium strictam probationem exigit; quae minime attingitur nisi praeter omne rationabile dubium demonstretur quod immaturitas intellectiva vel volitiva aderat in gradu ita extraordinario, ut sicut pathologica recte describenda sit.

            7. - Iuvenilis aetas praebet argumentum contra prudentiam in matrimonio ineundo, potius quam contra validitatem eius. Matrimonium quod aliis imprudenter initum fuisse videtur, plane validum esse potest; ac talis unio non raro bonum exitum habet. Utcumque, et subsequens verificatio imprudentiae matrimonii contracti (si id reapse verificatur) nullam invaliditatis probationem in se praestat.

            «Neque confundi debet incapacitas tradendi matrimonialem consensum cum imprudentia in eligendo coniuge. Aliquis enim non sufficienter aestimare potuit alterius conditionem in ordine ad prosperum connubium ineundum. Nullitas tamen matrimonii ex hac ratione haud repeti potest, cum aliud sit discretio iudicii matrimonio proportionata et aliud sit defectus prudentiae in seligendo coniuge. Imprudenter vero agere potest etiam qui plena discretione iudicii matrimonio proportionata gaudet, qua tamen non utitur apte in coniuge seligendo» (coram Di Felice, diei 14 martii 1979: ARRT Dec. vol. 71, LXXI, 98).

            Discretio quae ad matrimonium requiritur cum capacitate sapienter eligiendi maritum vel uxorem confundenda non est. Nemo vero ius ad idoneum consortem inveniendum possidet; proinde (praecisione facta a casibus qui sub can. 1097, § 2 vel can. 1098 cadere possunt) nullam iniuriam patitur qui erroneum iudicium de indole compartis facit. Nullum ergo iuridicum fundamentum exsistit ut ille pro huiusmodi errore in iudicando satisfactionem coram tribunalibus quaerat. Iudicium ferre de idoneitate unius partis erga alteram ad tribunalia non spectat.

            «Matrimonium in casu imprudens, necnon partes parum idoneas fuisse ad convictum coniugalem cum exitu proferendum (ut in eventu comprobatum est), agnoscere possumus. Attamen si actor discretionis defectum exhibuit, hic defectus erat circa sponsam eligendam, minime circa iura et officia matrimonialia essentialia de quibus in can. 1095, 2° . Defectus discretionis iudicii in coniuge eligendo, etsi gravis, consensum invalidare non potest nisi casus sub can. 1097 § 2 vel can. 1098 etiam cadat» (in una Romana coram infrascripto, diei 6 novembris 1989, n. 22).

            8. - Discretio iudicii minus recte describitur ut «the capacity of the Petitioner to appreciate in a real way what marriage was, along with its implications». Ut relevans sit sub can. 1095, 2, discretio iudicii ad essentialia iura necnon officia matrimonii semper referatur 709 necesse est. Videtur vero quod huiusmodi iura vel officia non possunt esse essentialia nisi inter coniuges communia vel reciproca sint (quod certo de unitate, procreativitate ac indissolubilitate verum est). Dubitandum ergo est utrum obligatio ex. gr. domesticae administrationis - «paying of bills, etc.» - uti essentialis considerari queat. Talis obligatio vitae coniugali profecto momentosa est; exstant tamen graves difficultates ut censeri possit sicut officium essentiale, intra terminos can. 1095; prae primis quia de se non est obligatio communis, cum nihil impediat quominus ipsa sit obligatio mariti in aliquo matrimonio, ac uxoris obligatio in alio.

            9. - Peritiae psychologicae parvi vel nulli valoris tribunalibus ecclesiasticis erunt, nisi criteriis ac conceptibus christianis innitantur. In Allocutione coram Romana Rota anno 1987 habita, S. P. Ioannes Paulus II animadvertit quod «Certe correnti della psicologia contemporanea... si muovono sotto la spinta di presupposti antropologici non conciliabili con l'antropologia cristiana» (AAS 79 [1987] 1454). In causa praesenti, Iudices secundae instantiae pro [invalidanti] immaturitate actricis concluserunt, innixi praecipue in peritiali opinione secundum quam ipsa praedita erat «a very introverted personality», propter quam «the establishment of identity [ei] particularly difficult» fiebat; ac ipsa «never really had a chance to become an independent person in her own right» (II, 18). Psychologia christiana ac illa secularis psychologia probabiliter concordes non erunt circa elementa quae demonstrant quempiam esse «independentem» vel «liberum» (iuxta visionem christianam, acceptatio veritatis Iesu Christi absolute necessaria est si quis liber fieri vult; cf. Jn 8, 31). Praeterea, nullo loco statuitur quod contrahens fortem sensum identitatis, individualitatis vel independentiae possideat, ut capax sit consensum matrimonialem praebendi. Personae timidae vel circumspectae verisimiliter debilem sensum personalis identitatis habere possunt; attamen illae (ac idem dicere oportet de iis ex. gr., quae complexum inferioritatis patiuntur) matrimonialis consensus incapaces non inde efficiuntur.

            10. - In casu hodie sub iudice, Patrona pro parte actrici sustinet thesim iuxta quam metus ab intrinseco uti motivum gravis defectus discretionis iudicii acceptari debet: «Ulterior determinatio defectus internae libertatis [sub canone 1095] postulat, ut nullitas matrimonii declaretur propter metum ab intrinseco incussum». Est vero opinio quae analysi non resistit. Metus ab intrinseco (nemine cogente) est quidem effectus internae ponderationis eorum quae decisionem matrimonium contrahendi, vel decisionem contrariam, concomitari videntur. Aliquis enim concludere potest melius esse contrahere, ex eo quod alternam possibilitatem timet. Exempli gratia, quis nuptias contrahere statuit quia timet amittere posteram nubendi occasionem, vel participationem in sociali positione compartis vel etiam eius pecuniae; Huiusmodi timor seu metus praebet veram, etsi forte partialem, contrahendi causam. Electio sic motivata ex parte contrahentis, potest esse laude digna vel minus; sed certo certius est libera. Nihil enim, praeter proprias ponderationes, voluntatem ad matrimonium eligendum determinat. Quaelibet sane electio inter varias possibilitates ac 710 propter motiva fit. Qui eligit, praevidit pro se commoda ac incommoda, lucrum ac damnum, secundum electionem quam facere potest; ac talis praevisio equidem super eius decisiones vim habet. Timor ne in electione deficiatur in omni decisione humana est praesens. Qui asserit quod quaecumque decisio, nisi ab omni timore expers sit, non potest esse vere humana, a operationem authenticae libertatis bene non intellegit.